Aller au contenu

« Philosophie/Thalès de Milet/Textes et traductions Ier millénaire AEC » : différence entre les versions

Contenu supprimé Contenu ajouté
Ligne 904 :
 
 
 
<poem>
:'''Texte latin'''
 
<div style="text-align: justify; direction: ltr; margin-top: 2em; width: auto; height: 125em; overflow: auto; border: 2px solid;"><br /><poem><div style="text-align: justify; direction: ltr; margin-left: 2em; margin-right: 2em;">'''XIV.''' Tum [[w:Lucius_Furius_Philus|'''Philus''']] : Nihil novi vobis afferam, neque quod a me sit cogitatum aut inventum : nam memoriâ tenio [[w:Caius_Sulpicius_Gallus|'''C. Sulpicium Gallum''']] , doctissimum ut scitis hominem , cùm idem hoc visum diceretur , et esset casu apud [[w:Marcus_Claudius_Marcellus_(consul_en_-51)|'''M. Marcellum''']] , qui cum eo consul fuerat, sphæram [[#sphæram |<sup>'''1'''</sup>]], quam [[w:Marcus_Claudius_Marcellus_(consul_en_-222)|'''M. Marcellus''' avus]] [[#Marcus_Claudius_Marcellus_(consul_en_-222)|<sup>'''2'''</sup>]] captis [[w:Syracuse#Période_romaine|''<i>Syracusis</i>'']] ex urbe locupletissimâ atque ornatissimâ sustulisset, cùm aliud nihil ex tantâ prædâ domum suam deportavisset jussisse proferri : cujus ego sphæræ cùm persæpe propter [[w:Archimède|'''Archimedi''']] [[#Archimedi_De_Re_Publica|<sup>'''3'''</sup>]] gloriam nomen audissem, speciem ipsam non sum tanto opere admiratus : erat enim illa venustior et nobilior [[#nobilior|<sup>'''4'''</sup>]] in vulgus, quam ab eodem '''Archimede''' factam posuerat in [[w:Pudicitia#Les_temples|''<i>templo Virtutis</i>'']] '''Marcellus''' idem. Sed postea quàm cœpit rationem hujus operis scientissime '''Gallus''' exponere, plus in illo siculo ingenii, quàm videretur natura humana ferre potuisse, judicabam [[#judicabam|<sup>'''5'''</sup>]] fuisse. Dicebat enim '''Gallus''', sphæræ illius alterius solidæ atque plenæ vetus esse inventum, et eam a '''Thalete milesio''' primum esse tornatam [[#tornatam|<sup>'''6'''</sup>]] : post autem ab [[w:Eudoxe_de_Cnide|'''Eudoxo cnidio''']] discipulo, ut ferebat, [[w:Platon|'''Platonis''']] eamdem illam astris [[#astris|<sup>'''7'''</sup>]] cœlo inhærentibus [[#inhærentibus|<sup>'''8'''</sup>]] esse descriptam; cujus omnem ornatum et descriptionem, sumptam ab '''Eudoxo''', multis annis post non astrologiæ scientiâ sed poeticâ quâdam facultate versibus [[w:Aratos_de_Soles|'''Aratum''']] extulisse. Hoc autem sphæræ genus, in quo solis et lunæ motus inessent, et earum quinque stellarum, quæ errantes et quasi vagæ nominarentur, in illâ sphærâ solidâ non potuisse finiri. Atque in eâ admirandum esse inventum '''Archimedi''', quod excogitasset quemadmodum in dissimillimis motibus inæquabiles et varios cursus servaret una conversio. Hanc sphæram '''Gallus''' cùm moveret, fiebat ut soli luna totidem conversionibus in aere illo quot [[#quot|<sup>'''9'''</sup>]] diebus in ipso cœlo succederet; ex quo et in cœlo sphæra [[#sphæra|<sup>'''10'''</sup>]] solis fieret eadem illa defectio, et incideret luna tum in eam metam, quæ esset umbra terræ, cùm sol e regione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . </div></poem>
 
 
Ligne 945 :
:<div style="text-align: right; direction: ltr; margin-left: 2em; margin-right: 0em;">[[s:Livre:Cicéron_-_Œuvres_complètes_Nisard_1864_tome_4.djvu|<u>Œuvres complètes de Cicéron. Tome Quatrième</u>]]. [[s:Page:Cic%C3%A9ron_-_%C5%92uvres_compl%C3%A8tes_Nisard_1864_tome_4.djvu/289|<u>De Re Publica. Liber Primus</u>]]. [[s:Page:Cicéron_-_Œuvres_complètes_Nisard_1864_tome_4.djvu/296|''<i>XIV</i>'']] [https://fr.wikisource.org/w/index.php?title=Fichier:Cic%C3%A9ron_-_%C5%92uvres_compl%C3%A8tes_Nisard_1864_tome_4.djvu&page=296 <sup>📜</sup>], [[s:Page:Cicéron_-_Œuvres_complètes_Nisard_1864_tome_4.djvu/297|''<i>XVI</i>'']] [https://fr.wikisource.org/w/index.php?title=Fichier:Cic%C3%A9ron_-_%C5%92uvres_compl%C3%A8tes_Nisard_1864_tome_4.djvu&page=297 <sup>📜</sup>], avec la traduction en français publiées sous la direction de [https://www.academie-francaise.fr/les-immortels/desire-nisard?fauteuil=39&election=28-11-1850 '''M. Nisard'''] de l'Académie Française Inspecteur Général de l'Enseignement Supérieur, Chez Firmin Didot Frères, Fils et C<sup>ie</sup>, Libraires Imprimeurs de l'Institut de France, 1864</div>
</poem>
</tddiv>
 
 
 
 
<poem>
:'''Traductions'''
 
<div style="text-align: justify; direction: ltr; margin-top: 2em; width: auto; height: 50em; overflow: auto; border: 2px solid;"><br /><poem><div style="text-align: justify; direction: ltr; margin-left: 2em; margin-right: 2em;">'''XIV.''' [[w:Lucius_Furius_Philus|'''Philus''']] prenant la parole : Je ne vous présenterai, dit-il, rien de nouveau, ni découverte, ni pensée qui m'appartienne; car voici ce dont je me souviens. [[w:Caius_Sulpicius_Gallus|'''Sulpicius Gallus''']] [[#Caius_Sulpicius_Gallus|<sup>'''1'''</sup>]], homme d'une profonde doctrine, comme vous le savez, entendant un jour le récit d'un prodige semblable, et se trouvant chez [[w:Marcus_Claudius_Marcellus_(consul_en_-51)|'''Marcellus''']], qui avait été son collègue dans le consulat, demanda qu'on lui mit sous les yeux un globe céleste [[#Anticythere|<sup>'''I'''</sup>]], que [[w:Marcus_Claudius_Marcellus_(consul_en_-222)|l'aïeul de '''Marcellus''']] avait autrefois enlevé après la prise de [[w:Syracuse#Période_romaine|''<i>Syracuse</i>'']], du milieu de cette magnifique et opulente ville, sans rapporter dans sa maison d'autre butin d'une si grande conquête. J'avais entendu souvent citer cette sphère, à cause de la grande renommée d'[[w:Archimède|'''Archimède''']] [[#Archimède|<sup>'''IIIII'''</sup>]]. L'aspect ne m'en parut pas fort remarquable. Il en existait une autre [[#Anticythere|<sup>'''I'''</sup>]], d'une forme plus élégante et plus connue du vulgaire, ouvrage du même '''Archimède''', et placée par le même '''Marcellus''' à [[w:Rome_antique|''<i>Rome</i>'']], dans le [[w:Pudicitia#Les_temples|''<i>temple de la Vertu</i>'']]. Mais sitôt que '''Gallus''' eut commencé d'expliquer avec une haute science la composition de cette machine, je jugeai qu'il y avait eu dans le géomètre [[#géomètre|<sup>'''2'''</sup>]] sicilien un génie supérieur à ce qui semblait la portée de l'humaine nature. '''Gallus''' nous disait, que cette autre sphère solide et compacte était d'une invention fort ancienne, et que le premier modèle en avait été donné par '''Thalès de Milet'''; que, dans la suite, [[w:Eudoxe_de_Cnide|'''Eudoxe de Gnide''']] [[#Eudoxe_de_Cnide|<sup>'''IV'''</sup>]], disciple de [[w:Platon|'''Platon''']], avait tracé sur ses contours les astres attachés à la voûte des cieux; et que beaucoup d'années après, empruntant à '''Eudoxe''' ce dessin et cette belle ordonnance, [[w:Aratos_de_Soles|'''Aratus''']] [[#Aratos_de_Soles|<sup>'''V'''</sup>]] leur avait donné l'éclat des vers, sans avoir lui-même la connaissance de l'astronomie, et par la seule force de son instinct poétique. Il ajoutait que cette configuration de la sphère, qui représente les mouvemens de la lune, du soleil, et des cinq [[w:Planète#Étymologie|''<i>étoiles nommées errantes ou irrégulières</i>'']] [[#Planètes|<sup>'''IIIVI'''</sup>]], n'avait pu s'appliquer à ce premier globe d'une forme solide; et que l'art merveilleux d’'''Archimède''' était d'avoir tellement combiné sa nouvelle sphère, que dans le jeu de mouvemens disparates, une seule impulsion déterminait des résultats inégaux et variés. En effet,''' Gallus''' touchait-il cette sphère [[#sphere|<sup>'''3'''</sup>]], on voyait, sur sa surface, la lune remplacer le soleil par un tour de cercle, autant de fois qu'elle le remplace dans les cieux par l'intervalle d'un jour; d'où il résultait que la disparition du soleil s'y trouvait marquée comme dans les cieux, et que la lune touchait le point où elle est obscurcie par l'ombre de la terre, à l'instant où le soleil reparaissait sur l'horizon, etc. [[#etc|<sup>'''4'''</sup>]]</div>
</poem>
 
 
<poem>
<div style="text-align: justify; direction: ltr; margin-left: 2em; margin-right: 2em;">'''XVI.''' On raconte même d’une manière à peu-près semblable, que, dans cette grande guerre où les ''<i>Athéniens</i>'' et les ''<i>Lacédémoniens</i>'' luttèrent ensemble avec une si violente animosité, ce fameux '''Périclès''' [[#Périclès|<sup>'''IIVII'''</sup>]], le premier homme de son pays par le crédit, l’éloquence et le génie politique, voyant les ''<i>Athéniens</i>'' préoccupés d’une excessive frayeur, à la suite d’une éclipse de soleil qui avait répandu tout d’un coup les ténèbres, leur enseigna ce qu’il avait lui-même appris à l’école d’[[w:Anaxagore|'''Anaxagore''']] [[#Anaxagore|<sup>'''VIII'''</sup>]]; que de semblables effets arrivaient dans un intervalle précis et nécessaire, lorsque la lune se trouvait placée toute entière sous le soleil; et que par ce motif, bien qu’il n’en fût pas ainsi à tous les commencemens de mois, cela ne pouvait jamais avoir lieu qu’à des renouvellemens de la lune. Ayant démontré cette vérité par le raisonnement, il délivra le peuple de ses craintes. Car c’était alors un système nouveau et inconnu, que celui de l’obscurcissement du soleil par l’interposition de la lune; et l’on dit que '''Thalès de Milet''' l’avait entrevu le premier; mais dans la suite cette notion ne fut pas ignorée même de notre [[w:Ennius|'''Ennius''']], qui écrit que vers l’an 35o de la fondation de ''<i>Rome</i>'', aux [[w:Iunius#Calendrier|''<i>nones de juin</i>'']],</div>
<div style="text-align: center; direction: ltr; margin-left: 2em; margin-right: 2em;">'''<small>Le soleil fut couvert par la lune et la nuit.</small>'''</div>
<div style="text-indent: 18px; text-align: justify; direction: ltr; margin-left: 2em; margin-right: 2em;">Telle est, au reste, en cette matière, la perfection du calcul et de l’art, qu’à partir de ce jour ainsi consigné pour nous dans les vers d’'''Ennius''', et dans les registres des Pontifes, on a supputé les éclipses antérieures, jusqu’à celle qui était arrivée aux [[w:Quintilis#Calendrier|''<i>nones de juillet</i>'']], sous le règne de [[w:Romulus_et_Rémus#Fondation_de_la_ville_de_Rome|'''Romulus''']], éclipse dont la soudaine obscurité permit de supposer que '''Romulus''', en dépit de cette périssable nature qui l’entraîna vers une fin toute humaine, avait été miraculeusement porté dans les cieux.</div>
</poem>
 
Ligne 996 :
 
 
<poem>
<div style="text-align: justify; direction: ltr; margin-left: 0em; margin-right: 0em;">'''<small><span id="Anticythere"><sup>I</sup> Dont subsiste un potentiel exemplaire récent de plus d’un siècle, nommé [[w:Machine_d%27Anticythère|<u>Machine d’Anticythère</u>]] puisque découvert au large de [[w:Anticythère|''<i>cette île grecque</i>'']] en 1901 dans une [[w:Épave_d%27Anticythère|épave d’un navire de charge romain]] qui a fait naufrage au deuxième quart du [[w:Ier_siècle_av._J.-C.|''<i>I<sup>er</sup> siècle avant notre ère</i>'']].</small>'''</div>
 
Ligne 1 008 ⟶ 1 009 :
 
<div style="text-align: justify; direction: ltr; margin-left: 0em; margin-right: 0em;">'''<small><span id="Périclès"><sup>IV</sup>En grec ancien [[wikt:Περικλῆς#Grec_ancien|Περικλῆς / Periklễs]]; de περί / perí, « autour » + κλέος / kléos, « gloire »; Stratège, orateur et homme d’État [[w:Démocratie_athénienne|''<i>athénien</i>'']] ([[w:495_av._J.-C.|-495]], à ''<i>Athènes</i>'' — [[w:429_av._J.-C.|-429]], à ''<i>Athènes</i>'') <sup>[[w:Ve_siècle_av._J.-C.|🏺]]</sup>.</small>'''</div>
</poem>
 
 
Ligne 1 040 ⟶ 1 042 :
<poem>
:<div style="text-align: right; direction: ltr; margin-left: 2em; margin-right: 0em;">[https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k56958289/f5.item <u>Cicéron. De La République</u>]. [https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k56958289/f19.item <u>Livre Premier</u>]. [https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k56958289/f35.item ''<i>VI</i>''], [https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k56958289/f38.item ''<i>VIII</i>''], traduction nouvelle par Victor Poupin, Librairie de la Bibliothèque Nationale, 1911</div>
</poem>
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
<div style="text-align: justify; direction: ltr; width: auto; height: 50em; overflow: auto; border: 2px solid;"><poem><div style="text-align: justify; direction: ltr; margin-left: 2em; margin-right: 2em;">'''XIV.''' Tum [[w:Lucius_Furius_Philus|'''Philus''']] : Nihil novi vobis afferam, neque quod a me sit cogitatum aut inventum : nam memoriâ tenio [[w:Caius_Sulpicius_Gallus|'''C. Sulpicium Gallum''']] , doctissimum ut scitis hominem , cùm idem hoc visum diceretur , et esset casu apud [[w:Marcus_Claudius_Marcellus_(consul_en_-51)|'''M. Marcellum''']] , qui cum eo consul fuerat, sphæram [[#sphæram |<sup>'''1'''</sup>]], quam [[w:Marcus_Claudius_Marcellus_(consul_en_-222)|'''M. Marcellus''' avus]] [[#Marcus_Claudius_Marcellus_(consul_en_-222)|<sup>'''2'''</sup>]] captis [[w:Syracuse#Période_romaine|''<i>Syracusis</i>'']] ex urbe locupletissimâ atque ornatissimâ sustulisset, cùm aliud nihil ex tantâ prædâ domum suam deportavisset jussisse proferri : cujus ego sphæræ cùm persæpe propter [[w:Archimède|'''Archimedi''']] [[#Archimedi_De_Re_Publica|<sup>'''3'''</sup>]] gloriam nomen audissem, speciem ipsam non sum tanto opere admiratus : erat enim illa venustior et nobilior [[#nobilior|<sup>'''4'''</sup>]] in vulgus, quam ab eodem '''Archimede''' factam posuerat in [[w:Pudicitia#Les_temples|''<i>templo Virtutis</i>'']] '''Marcellus''' idem. Sed postea quàm cœpit rationem hujus operis scientissime '''Gallus''' exponere, plus in illo siculo ingenii, quàm videretur natura humana ferre potuisse, judicabam [[#judicabam|<sup>'''5'''</sup>]] fuisse. Dicebat enim '''Gallus''', sphæræ illius alterius solidæ atque plenæ vetus esse inventum, et eam a '''Thalete milesio''' primum esse tornatam [[#tornatam|<sup>'''6'''</sup>]] : post autem ab [[w:Eudoxe_de_Cnide|'''Eudoxo cnidio''']] discipulo, ut ferebat, [[w:Platon|'''Platonis''']] eamdem illam astris [[#astris|<sup>'''7'''</sup>]] cœlo inhærentibus [[#inhærentibus|<sup>'''8'''</sup>]] esse descriptam; cujus omnem ornatum et descriptionem, sumptam ab '''Eudoxo''', multis annis post non astrologiæ scientiâ sed poeticâ quâdam facultate versibus [[w:Aratos_de_Soles|'''Aratum''']] extulisse. Hoc autem sphæræ genus, in quo solis et lunæ motus inessent, et earum quinque stellarum, quæ errantes et quasi vagæ nominarentur, in illâ sphærâ solidâ non potuisse finiri. Atque in eâ admirandum esse inventum '''Archimedi''', quod excogitasset quemadmodum in dissimillimis motibus inæquabiles et varios cursus servaret una conversio. Hanc sphæram '''Gallus''' cùm moveret, fiebat ut soli luna totidem conversionibus in aere illo quot [[#quot|<sup>'''9'''</sup>]] diebus in ipso cœlo succederet; ex quo et in cœlo sphæra [[#sphæra|<sup>'''10'''</sup>]] solis fieret eadem illa defectio, et incideret luna tum in eam metam, quæ esset umbra terræ, cùm sol e regione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . </div></poem>
 
 
<poem>
<div style="text-align: justify; direction: ltr; margin-left: 2em; margin-right: 2em;">'''XVI.''' Atque ejusmodi quiddam etiam bello [[#bello|<sup>'''11'''</sup>]] illo maximo, quod ''<i>Athenienses</i>'' et [[wikt:Lacedaemon#Latin|''<i>Lacædemonii</i>'']] [[#Lacædemonii|<sup>'''12'''</sup>]] summâ inter se contentione gesserunt, [[w:Périclès|'''Pericles''']] ille et auctoritate et eloquentiâ et consilio princeps civitatis suæ, cùm obscurato sole tenebræ factæ essent [[#sacris_litteris|<sup>'''13'''</sup>]] repente, Atheniensiumque animos summus timor occupavisset, docuisse cives suos dicitur id quod ipse ab [[w:Anaxagore|'''Anaxagora''']], cujus auditor fuerat, acceperat, certo illud [[#illud|<sup>'''14'''</sup>]] tempore fieri et necessario, cùm tota se luna sub orbem solis subjecisset : itaque etsi non omni intermenstruo, tamen id fieri non posse, nisi certo intermenstruo [[#intermenstruo|<sup>'''15'''</sup>]] tempore. Quod cùm disputando rationibusque docuisset, populum liberavit metu : erat enim tunc [[#tunc|<sup>'''16'''</sup>]] hæc nova et ignota ratio, solem lunæ oppositum solere deficere; quod '''Thaletem milesium''' primum vidisse dicunt. Id autem postea ne nostrum quidem [[w:Ennius|'''Ennium''']] fugit, qui [[#qui|<sup>'''17'''</sup>]] ut scribit anno quinquagesimo CCC. fere post [[w:Rome_antique|''<i>Romam</i>'']] conditam [[w:Iunius#Calendrier|''<i>non. juniis</i>'']] [[#juniis|<sup>'''18'''</sup>]] « soli luna obstitit et nox ». Atque hâc in re tantâ inest ratio atque solertia, ut ex hoc die, quem apud '''Ennium''' et in maximis annalibus consignatum videmus, superiores [[#superiores|<sup>'''19'''</sup>]] solis defectiones reputatæ sint, usque ad illam quæ [[w:Quintilis#Calendrier|nonis quinctilibus]] [[#quinctilibus|<sup>'''20'''</sup>]] fuit regnante [[w:Romulus_et_Rémus#Fondation_de_la_ville_de_Rome|'''Romulo''']] : quibus quidem '''Romulum''' tenebris, etiam si natura ad humanum exitum abripuit, virtus tamen in cœlum dicitur sustulisse.</div></poem>
 
 
<table cellspacing=30 style="margin-left: 4em; margin-right: 4em;">
<tr>
<td valign=top style="text-align: justify; width: 50%;">'''<small><span id="sphæram"><sup>1</sup> In codice modo scribitur ''<i>sfæra</i>'', modo ''<i>sphæra</i>'', modo ''<i>sphera</i>''.</small>'''</span><br />'''<small><span id="Marcus_Claudius_Marcellus_(consul_en_-222)"><sup>2</sup> Cod. primâ manu ''<i>Marcellus</i>''; secundâ ''<i>Marcelli avus</i>'', quæ est emendatio certissima.</small>'''</span><br />'''<small><span id="Archimedi_De_Re_Publica"><sup>3</sup> ''<i>Archimedi</i>'' in secundo casu more suo Tullius, ut pro Balbo XXV ''<i>Theophani</i>''; ad Brut. ep. XV, et de Or. II. 74 ''<i>Themistocli</i>''; ad Att. XIII. 28 ''<i>Aristoteli</i>''; Brut. VII. LXXXIII ''<i>Thucydidi</i>'', Tusc. I. 41 ''<i>Ulyxi</i>''; de Or. II. 22. 23. Brut. XV. LXXXIII ''<i>Demostheni</i>'' et ''<i>Pericli</i>'': unde etiam Persius IV. 3 ''<i>magni pupille Pericli</i>''. Lege et Quintilianum Inst. I. 5. Sic loquitur etiam Fronto.</small>'''</span><br />'''<small><span id="nobilior"><sup>4</sup> Cod. primâ manu ''<i>novilior</i>'', secundâ ''<i>nobilior</i>''.</span></small>'''<br />'''<small><span id="judicabam"><sup>5</sup> Cod. ''<i>judicam</i>''; sed mox factum ''<i>judicabat</i>''. Mihi videbatur scribendum ''<i>judicabam</i>''.</span></small>'''<br />'''<small><span id="tornatam"><sup>6</sup> lta cod. secundâ manu; et primâ ''<i>ornatam</i>''. Cicero in Arateis 3o4 : ''<i>tam tornare cate contorlos possiet orbes</i>''.</span></small>'''<br />'''<small><span id="astris"><sup>7</sup> Cod. primâ manu ''<i>illam stellisque cœlo;</i>'' secundâ vero deletum ''<i>stellisque</i>'' et scriptum ''<i>astris</i>''.</span></small>'''<br />'''<small><span id="inhærentibus"><sup>8</sup> Cod. sine diphthongo, ''<i>inherentibus</i>'' , sed deinde haud scio an sit superaddita ''<i>a</i>''.</span></small>'''<br />'''<small><span id="quot"><sup>9</sup> Cod. habet ''<i>quod</i>'', ob sonum videlicet similem sequentis litteræ ''<i>d</i>''. Profecto Longus p. 2231 jani obacrvavit, ''<i>quot</i>'' et ''<i>quod</i>'' male aliquoties confundi.</span></small>'''<br />'''<small><span id="sphæra"><sup>10</sup> Cod. ''<i>sphela</i>'', quamquam ''<i>l</i>'' non caret interpolatione. Superius cap. V vidimus ''<i>lacelari</i>''. Sed enim vox ipsa ''<i>sphœra</i>'' hîc omittenda videtur, vel scribendum ''<i>cœli sphœrâ</i>''.</span></small>'''
</td>
<td valign=top style="text-align: justify; width: 50%;">'''<small><span id="bello"><sup>11</sup> Cod. primâ manu ''<i>vello</i>'', secundâ ''<i>bello</i>''.</small>'''</span><br />'''<small><span id="Lacædemonii"><sup>12</sup> Ita in cod. constanter ''<i>Lacœdemonius</i>'' et ''<i>Lacœdemon</i>'' curm diphthongo in secundâ syllabâ, cùm vulgo scribatur in tertiâ. Vaticanæ scripturæ favet gentile ''<i>lacœna</i>'', et vocis etymologia, siqua est, ex [[wikt:δῆμος#Grec_ancien|δῆμος]] [[#Λακεδαίμων#Grec_ancien|<sup>📚</sup>]]</small>'''</span><br />'''<small><span id="sacris_litteris"><sup>13</sup> Eadem locutio est in sacris litteris Matth. XXVII. 45, Marc. XV. 33.</small>'''</span><br />'''<small><span id="illud"><sup>14</sup> Cod. illut pro ''<i>illud</i>''.</span></small>'''<br />'''<small><span id="intermenstruo"><sup>15</sup> ''<i>Intermenstruo</i>'' superadditum est secundâ manu.</span></small>'''<br />'''<small><span id="tunc"><sup>16</sup> Cod. primâ manu ''<i>tum</i>'', secundâ ''<i>tunc</i>''.</span></small>'''<br />'''<small><span id="qui"><sup>17</sup> Ita cod.</span></small>'''<br />'''<small><span id="juniis"><sup>18</sup> Cod. ''<i>junis</i>'' pro ''<i>juniis</i>''.</span></small>'''<br />'''<small><span id="superiores"><sup>19</sup> Cod. primâ manu ''<i>superioris</i>'', secundâ ''<i>superiores</i>''.</span></small>'''<br />'''<small><span id="quinctilibus"><sup>20</sup> Cod. primâ manu ''<i>quinctilibus</i>''; mox deleta ''<i>c</i>'', quod fieri non fuit necesse, propter alia in vetustis codicibus exempla.</span></small>'''</td></tr></table>
 
 
 
<poem>
:<div style="text-align: right; direction: ltr; margin-left: 2em; margin-right: 0em;">[https://archive.org/details/bub_gb_k8xa1ugzycYC/page/n9/mode/2up <u>La République de Cicéron. Tome Premier.</u>] [https://archive.org/details/bub_gb_k8xa1ugzycYC/page/n77/mode/2up <u>M. Tulli Ciceronis. De Re Publica. Liber Primus.</u>] [https://archive.org/details/bub_gb_k8xa1ugzycYC/page/n115/mode/2up ''<i>XIV</i>''], [https://archive.org/details/bub_gb_k8xa1ugzycYC/page/n121/mode/2up ''<i>XVI</i>''], d'après le texte inédit, récemment découvert et commenté par [[w:Angelo_Mai|'''M. Mai''']] ([[w:De_Republica#Le_palimpseste_Vaticanus_Latinus_5757|''<i>Le palimpseste Vaticanus Latinus 5757</i>'']] ), Bibliothèque du Vatican. Avec une traduction française par [https://www.academie-francaise.fr/les-immortels/abel-francois-villemain?fauteuil=17&election=24-04-1821 '''M. Villemain'''], de l'Académie Française, L.-G. Michaud, Librairie, 1823</div>
</poem>
 
 
<div class="center" style="border-bottom: 1px solid #444; width: 30%; margin-left: auto; margin-right: auto;"></div>
 
 
<poem>
<div style="text-indent: 18px; text-align: justify; direction: ltr; margin-left: 2em; margin-right: 2em;">'''XIV.''' Tum '''Philus''' : Nihil novi vobis afferam, neque quod a me sit cogitatum aut inventum ; nam memoria teneo, '''C. Sulpicium Gallum''', doctissimum, ut scitis, hominem, quum idem hoc visum diceretur, et esset casu apud '''M. Marcellum''', quicum eo consul fuerat, sphæram, quam '''M. Marcelli''' avus, captis ''<i>Syracusis</i>'', ex urbe locupletissima atque ornatissima sustulisset, quum aliud nihil ex tanta præda domum suam deportavisset, jussisse proferri : cujus ego sphæræ quum persæpe, propter '''Archimedi''' gloriam, nomen audissem, speciem ipsam non sum tanto opere admiratus : erat enim illa venustior et nobilior in vulgus, quam ab eodem '''Archimede''' factam posuerat in ''<i>templo Virtutis</i>'' '''Marcellus''' idem. Sed posteaquam cœpit rationem hujus operis scientissime '''Gallus''' exponere, plus in illo Siculo ingenii, quam videretur natura humana ferre potuisse, judicabam fuisse. Dicebat enim '''Gallus''', sphæræ illius alterius solidæ atque plenæ vetus esse inventum, et eam a '''Thalete Milesio''' primum esse tornatam : post autem ab '''Eudoxo Cnidio''' discipulo, ut ferebat, '''Plalonis''' eamdem illam astris cælo inhærentibus esse descriptam; cujus omnem ornatum et descriptionem, sumptam ab '''Eudoxo''', multis annis post, non astrologiæ scientia, sed poetica quadam faculiate versibus '''Aratum''' extulisse. Hoc autem sphæræ genus, in quo solis et lunæ motus inessent, et earum quinque stellarum, quæ errantes et quasi vagæ nominarentur, in illa sphæra solida non potuisse finiri; atque in eo admirandum esse inventum '''Archimedi''', quod excogitasset, quemadmodum in dissimillimis motibus inæquabiles et varios cursus servaret una conversio. Hanc sphæram '''Gallus''' quum moveret, fiebat, ut soli luna totidem conversionibus in aere illo, quot diebus in ipso cælo, succederet, ex quo et in [cælo] sphæra solis fieret eadem illa defectio, et incideret luna tum in eam metam, quæ esset umbra terræ, quum sol e regione.....</div></poem>
<div style="text-align: center; direction: ltr;">(''<i>Octo paginæ hic a '''Maio''' desiderantur.</i>'')</div>
 
 
<poem>
<div style="text-indent: 18px; text-align: justify; direction: ltr; margin-left: 2em; margin-right: 2em;">'''XVI.''' Atque ejusmodi quiddam etiam bello illo maximo, quod ''<i>Athenienses</i>'' et ''<i>Lacedæmonii</i>'' summa inter se contentione gesserunt, '''Pericles''' ille, et auctoriate et eloquentia et consilio princeps civitatis suæ, quum obscurato sole tenebræ factæ essent repente, ''<i>Atheniensiumque</i>'' animos summus timor occupavisset, docuisse cives suos dicitur id, quod ipse ab '''Anaxagora''', cujus auditor fuerat, acceperat, certo illud tempore fieri et necessario, quum tota se luna sub orbem solis subjecisset : itaque etsi non omni intermenstruo, tamen id fieri non posse, nisi certo intermenstruo tempore. Quod quum disputando rationibusque docuisset, populum liberavit metu : erat enim tunc hæc nova et ignota ratio, solem lunæ oppositu[m] solere deficere; quod '''Thaletem Milesium''' primum vidisse dicunt. Id autem postea ne nostrum quidem '''Ennium''' fugit, qui ut scribit, anno ccc quinquagesimo fere post ''<i>Romam</i>'' conditam ?</div>
<div style="text-align: center; direction: ltr; margin-left: 2em; margin-right: 2em;">.... ''<i>Nonis Junis</i>'' soli luna obstitit et nox.</div>
<div style="text-align: justify; direction: ltr; margin-left: 2em; margin-right: 2em;">Atque hac in re tanta inest ratio atque sollertia, ut ex hoc die, quem apud '''Ennium''' et in maximis annalibus consignatum videmus, superiores solis defectiones reputatæ sint usque ad illam, quæ ''<i>Nonis Quintilibus</i>'' fuit regnante '''Romulo''' : quibus quidem '''Romulum''' tenebris etiamsi natura ad humanum exitum abripuit, virtus tamen in cælum dicitur sustulisse.</div>
</poem>
 
 
<poem>
:<div style="text-align: right; direction: ltr; margin-left: 2em; margin-right: 0em;">[[s:Livre:Cicéron_-_Œuvres_complètes_Nisard_1864_tome_4.djvu|<u>Œuvres complètes de Cicéron. Tome Quatrième</u>]]. [[s:Page:Cic%C3%A9ron_-_%C5%92uvres_compl%C3%A8tes_Nisard_1864_tome_4.djvu/289|<u>De Re Publica. Liber Primus</u>]]. [[s:Page:Cicéron_-_Œuvres_complètes_Nisard_1864_tome_4.djvu/296|''<i>XIV</i>'']] [https://fr.wikisource.org/w/index.php?title=Fichier:Cic%C3%A9ron_-_%C5%92uvres_compl%C3%A8tes_Nisard_1864_tome_4.djvu&page=296 <sup>📜</sup>], [[s:Page:Cicéron_-_Œuvres_complètes_Nisard_1864_tome_4.djvu/297|''<i>XVI</i>'']] [https://fr.wikisource.org/w/index.php?title=Fichier:Cic%C3%A9ron_-_%C5%92uvres_compl%C3%A8tes_Nisard_1864_tome_4.djvu&page=297 <sup>📜</sup>], avec la traduction en français publiées sous la direction de [https://www.academie-francaise.fr/les-immortels/desire-nisard?fauteuil=39&election=28-11-1850 '''M. Nisard'''] de l'Académie Française Inspecteur Général de l'Enseignement Supérieur, Chez Firmin Didot Frères, Fils et C<sup>ie</sup>, Libraires Imprimeurs de l'Institut de France, 1864</div>
</poem>
</div>
1 240

modifications